Gedragsverandering in tijden van corona
Door de evolutie hebben we een ‘gedragsmatig immuunsysteem’ waardoor we ziekteverwekkende dingen mijden zoals zieke mensen, snot of braaksel. In tijden van stress, zoals nu met corona, wordt dat gedrag versterkt en veroorzaakt het gedragsverandering. We worden conservatiever, xenofober, conformistischer en willen een leider.
Mijn vriend heeft tegenwoordig een coronateststraat. Sindsdien merk ik dat mensen ons meer mijden. Ze zijn bang om via ons besmet te raken met het coronavirus. Vrienden bellen af omdat ze het toch te riskant vinden, m’n schoonouders komen niet meer langs en ook andere familieleden zien ons al als besmet. We zijn soort outcast. Ik snap het natuurlijk ook wel. De reactie van deze mensen wordt ook wel aangeduid als het ‘Behavioral Immune System’, oftewel het ‘gedragsmatige immuunsysteem’.
Gedragsmatige immuunsysteem
Poep, snot (van een ander dan, aangezien sommige mensen hun eigen snot eten), braaksel, schurfthuid, zieke/dode mensen en verrot, verschimmeld eten vinden we vies. Dat komt omdat door evolutie bepaalde psychologische mechanismen zijn ontstaan die dat gedrag veroorzaken. Het heeft ons, naast een fysiek immuunsysteem, ook uitgerust met een “gedragsmatig immuunsysteem”, waarbij we walging ervaren als we het gevoel hebben dat ziekteverwekkers ons bedreigen. En ook trekken we ons terug als we ziek zijn om familieleden te sparen. Dat gedrag vindt niet alleen bij mensen plaats, maar ook bepaalde kreeften, kikkervisjes en apen vermijden zieke leden van hun gemeenschap.
Xenofobie
Ook voelen we een grotere bedreiging door mensen die verder van ons af staan. Zo ruim ik liever het braaksel op van m’n eigen kind dan van een persoon die ik niet ken. We hebben namelijk vaker immuniteit tegen de infectieziekten die worden overgedragen door mensen die bij ons in de buurt wonen. Daardoor lopen we een lager risico om door hen ziek te worden. Maar we hebben minder kans op immuniteit tegen ziekten die worden overgedragen door mensen die ver van ons vandaan wonen. Zo bezweken bijvoorbeeld miljoenen indianen aan ‘onschuldige’ infectieziektes uit Europa kort nadat Columbus de Cariben bereikte. Zij hadden geen weerstand tegen onze ziektes. Dat is een van de redenen waarom evolutiebiologen denken dat we xenofobe neigingen hebben ontwikkeld. Zo minimaliseren we de contacten met mensen die onbekende pathogenen met zich meedragen waarvoor ons immuunsysteem geen immuniteit heeft ontwikkeld.
Coronavirus en gedragsverandering
Bij een onderzoek tijdens een Ebola-pandemie is gedragsverandering opgemerkt. Mensen deden meer moeite om pathogenen te vermijden en stemden conservatiever. En ook in tijden van corona tonen we gedragsverandering, volgens wetenschapper Tsuzuki. Uit zijn onderzoek bleek dat we een verhoogde angst ervaren en sociaal afstandelijker zijn. ‘We zijn waakzamer bij het boodschappen doen en vermijden uitstapjes en persoonlijke interacties.” Maar net zoals bij de Ebola-pandemie zullen waarschijnlijk ook onze politieke meningen veranderen.
Groep wordt belangrijk
Door corona worden we conformistischer, we passen ons aan aan het gedrag en opvattingen die heersen in een bepaalde groep, met als doel geaccepteerd te worden, volgens neuropsychiater Troisi. We zijn namelijk op zoek naar veiligheid. Door dat toenemende gevoel van verbondenheid binnen een groep worden we tribalistischer. We krijgen een collectieve weerstand tegen mensen die geen deel uitmaken van de eigen stam of groep. We accepteren minder afwijkend gedrag en worden conservatiever, xenofober en racistischer.
Ons toegenomen wantrouwen zullen ook onze reacties op mensen met verschillende culturele achtergronden bepalen, zegt psycholoog Schaller tegen de BBC. Dat kan volgens hem voortkomen uit de angsten voor mensen die zich niet anpassen aan de groep. In het verleden waren mensen buiten onze groep mogelijk minder geneigd om bepaalde normen na te leven die bedoeld waren om de bevolking te beschermen tegen infectie, en daarom waren we bang dat ze ongewild (of opzettelijk) ziekten verspreiden. Maar tegenwoordig kan het leiden tot vooroordelen en xenofobie. De xenofobie richting degenen waar de infectie is begonnen nemen al toe volgens psychiater Troisi. “Sinds het uitbreken van het coronavirus, zijn het aantal meldingen van racisme tegen Oost-Aziatische gemeenschappen snel toegenomen”.
De gedragsverandering zal onze politiek voorkeuren kunnen beïnvloeden. Tijdens stress, dreiging en tijden van onzekerheid houden we van autoriteit. Gehoorzaamheid, intolerantie voor afwijkende meningen en het centraal stellen van de eigen cultuur zijn kenmerkend voor autoritaire politieke systemen. We voelen ons veilig bij een leider.
Rationeel blijven
Niet iedereen zal gedragsverandering tonen door corona, volgens de BBC. Sommige mensen zijn gevoeliger voor het gedragsmatige immuunsysteem dan anderen. We moeten wel rationeel blijven. ”We kunnen ons afvragen of onze gedachten echt het resultaat zijn van rationeel redeneren, of dat ze misschien gevormd zijn door een oude reactie die millennia lang is geëvolueerd, vóór de ontdekking van de kiemtheorie.” Sommige van ons zijn inderdaad te veel doorgeschoten wat betreft xenofobie. Toch zit dat gedragsmatige immuunsysteem diep bij ons erin gebakken. Vrienden blijven bij ons vandaan en toch ruim ik nog steeds liever het braaksel op van mijn eigen kind dan van een vreemde.
Voor meer informatie over Corona zie categorie Coronavirus
Bronnen: Neuropsychiater Troisi, BBC, Tsuzuki