Stress en evolutie= kanker

Stress veroorzaakt mutaties. Dat is evolutionair gezien voordelig want zo ontstaat genetische variatie. Organismen kunnen zich daardoor aanpassen aan nieuwe omstandigheden. Maar het heeft ook een nadeel en dat is kanker.

Mijn opa is overleden aan kanker en een kennis van mij heeft borstkanker. Twee kennissen van mij hebben hun vaders verloren aan kanker en de zoon van iemand uit de buurt heeft een tumor in zijn hoofd. Iedereen kent wel iemand die overleden is aan kanker. Het is doodsoorzaak nummer 1 en ruim een derde van de personen die in 2014 overleed, stierf aan een bepaalde vorm van kanker. En ik ben bang voor longkanker want ik rook af en toe. Dus ik wil weten wat de oorzaak is van kanker. En wat voor rol speelt evolutie in kankercellen? Voor een antwoord moeten we eerst naar Midden-Amerika.

Oogloze holenvis is bewijs voor versnelde evolutie tijdens stress

In Midden-Amerika woont de Mexicaanse tetra Astyanax mexicanus. De vis leeft in grotten waar hij geen ogen heeft, maar hij  leeft ook in riviertjes en meren buiten de grotten waar hij wel ogen heeft. Hij is het bewijs voor versnelde evolutie tijdens stress. Onderzoekers van Harvard creëerden stress bij de tetra’s door het zoutgehalte te verlagen waarin de vissenlarven opgroeiden. Dat leverde vissen op met erfelijke variaties in oogmaat. Tijdens stress ontstaan meer mutaties in een organisme waardoor meer variaties ontstaan en dus ook een kans op een vis die aangepast is aan de nieuwe omstandigheden. Deze juiste ‘mutant’ heeft een grotere overlevingskans en zorgt voor nakomelingen met dezelfde eigenschappen. Maar hoe komt het dat tijdens stress meer mutaties ontstaan.

Blinde holenvis

 

…..En de schuldige is eiwit Hsp90

De mutaties die ontstaan door stress bij de tetra’s ontstaat volgens de onderzoekers waarschijnlijk door een tekort aan het eiwit Hsp90. Hsp90 komt voor bij bijna alle organismen ter wereld en is een buffer die voorkomt dat mutaties vrij spel krijgen. Het eiwit zorgt ervoor dat andere eiwitten een correcte vorm aannemen. Bij teveel stress gaat die functie verloren en ontstaan variaties in lichaamsvormen die de basis vormen waardoor een soort kan evolueren. ‘Ik denk dat de rol van eiwitten als Hsp90 alomtegenwoordig is in de evolutie’, zegt Stephan Rudiger van de Universiteit Utrecht in het NRC. Volgens hem spelen ook andere eiwitten met dezelfde functie een rol in de evolutie maar dat is allemaal moeilijk te testen. ‘Als iets evolueert staat er meestal niemand bij’. Mutaties hebben dus een nut en zorgen voor verandering, en vergroten onze overlevingskansen. Helaas heeft deze methode ook een keerzijde namelijk kanker.

Bijwerking van evolutie = kanker

Teveel stress zorgt dus voor een tekort aan Hsp90 waardoor mutaties vrij spel hebben. Volgens bioloog Kenneth Kaplan kan Hsp90 ook een rol spelen bij het ontstaan van mutaties die kanker bij ons veroorzaken. Wij worden de laatste jaren veel blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen die stress opleveren, zoals tabaksrook, dioxines of benzeen, zegt Matias Casas-Selves van de universiteit van Colorado. Maar ook natuurlijke producten zoals bacteriën, virussen, schimmels veroorzaken kanker. Daardoor ontstaat stress en bestaat een grotere kans dat onze cellen muteren. Door de mutaties ontstaan cellen die beter aangepast zijn aan de nieuwe omstandigheden. Ze hebben een grotere kans om te overleven dan de andere cellen en planten zich voort. Het is hetzelfde evolutionaire principe als bij de oogloze holenvis. Volgens Matias moeten we bij kanker dus niet alleen kijken naar de mutaties maar ook naar de evolutie van de kankercellen. Een voorbeeld noemt hij bij roken:

Roken

Als we roken verandert de omgeving voor de cellen in onze longen. De ‘normale’ cellen in onze longen zullen het minder goed doen. Als dit door teveel stress mutaties veroorzaakt ontstaat een cel die beter aangepast aan de nieuwe rokerige omstandigheden. Deze cel zal bijvoorbeeld beter zuurstof en voedingstoffen opnemen en daardoor beter groeien dan de andere cellen door natuurlijke selectie. Deze gemuteerde cel vermeerdert zich en een van zijn nakomelingen kan weer muteren naar een nog beter aangepaste cel die zich nog sneller kan delen. Dan ontstaan een tumor. Als een van die nakomelingen het geluk (voor de kanker) of het ongeluk (voor de persoon) muteert in een cel die kan uitzaaien naar andere organen heb je kanker die heel moeilijk te behandelen is.

Ok, dit verhaal heeft me er niet echt geruster op gemaakt. Het wordt dus echt tijd om te stoppen met roken…

Guusje Hoek

Voor meer info over de evolutie van kanker:

Please follow and like us:

Dit vind je misschien ook leuk...

3 reacties

  1. kanker schreef:

    ik heb kanker

  2. hans van de mortel schreef:

    Iets zorgvuldiger graag de dingen opschrijven en nalezen. Over de Mexicaanse tetra Astyanax mexicanus bijvoorbeeld:

    “Hij leeft in grotten zonder ogen maar ook in riviertjes en meren met ogen.” Dus er bestaan grotten zonder ogen en riviertjes en meren met ogen?

  3. Guusje Hoek schreef:

    Beste Hans, bedankt voor je reactie. De zin klopte idd niet. Ik heb het veranderd. Groet

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *