We zijn monogaam….of toch niet?

We trouwen en zijn monogaam, maar vreemdgaan, scheidingen en polygamie zijn ons zeker ook niet vreemd. Is de mens monogaam? Wetenschappers zijn het daar nog niet helemaal over eens.

Ik heb al 20 jaar dezelfde vriend. Het is in die tijd wel vaker uit geweest, we hebben allebei andere partners gehad en geheel monogaam zijn we beide in het begin zeker niet geweest, maar goed we waren jong……..al met al zijn we nu wel monogaam. Het is niet zo dat mijn man ergens nog andere gezinnen of andere sekspartners heeft (tenminste dat neem ik aan) of dat mijn kinderen van verschillende mannen zijn. Nee, we zijn lekker burgerlijk en hebben samen een huishouden en een gezin, zoals zoveel mensen. Maar kan ik daarom nu zeggen dat de mens monogaam is? Vreemdgaan, scheidingen en affaires zien we vaak  en in vele andere culturen is polygamie de norm. Dus zijn we trouw? En waarom?

Zijn we wel monogaam?

1. Monogaam volgens de genen

In het verleden is de mens veranderd van een polygaam naar een monogaam wezen, volgens wetenschappers van de universiteit van Ferrara. Tot niet heel lang geleden waren maar ‘een paar mannen’ die de vrouwtjes bevruchtten en kinderen kregen. Een mannetje had dus meerdere vrouwtjes. Maar daarna vond een verandering plaats waardoor het aantal mannetjes die zorgden voor nakomelingen enorm steeg. De oorzaak is dat de mens monogaam werd. De wetenschappers keken naar het Y-Chromosoom (dat wordt alleen van man tot man wordt doorgegeven) en konden daaruit de genetische samenstelling van generaties en de geschiedenis van de mens bekijken. Een reden dat we monogaam werden is een verandering in voedsel.

2. Verandering voedselpatronen

We begonnen fruit te eten, wat schaarser is dan andere voedingsbronnen zoals schimmel en schors. De vrouwtjes hadden daarvoor grotere territoria nodig waardoor ze verder van elkaar zaten en intoleranter naar elkaar toe waren. De mannetjes konden door de grotere afstand niet meer meerdere vrouwtjes bewaken en verzorgen. Dat menen de wetenschappers van de universiteit van Cambridge. Zij keken naar de evolutie van sociale monogamie bij zoogdieren en kwamen tot de conclusie dat monogame soorten verder uit elkaar leven en fruit eten. De onderzoekers concluderen dat ondanks dat monogamie maar zelden ontstaat uit groep-levende polygame zoogdieren, zoals wij destijds, de mens toch monogaam is geworden door een verandering in voedingspatroon.

Maar.….Volgens Nederlands bioloog Frans de Waal is monogamie niet op deze manier bij ons ontstaan. Hij denkt dat monogamie  is ontstaan uit een cultureel punt en meer is ontstaan als voordeel van samenwerking. Volgens hem moeten we meer kijken naar het onderzoek  van Sergey Gavrilets an de universiteit van Tennessee waar gelijkheid en delen een rol spelen.

3.  Samen delen en iedereen is gelijk

Bij soorten die in groepen leven zie je vaak een dominant mannetje met meerdere vrouwtjes. Om als zwakker mannetje tegen een sterk dominant mannetje te vechten is kansloos. Maar wat als de zwakke mannetjes samen tegen het dominante mannetje in opstand komen? Dan hebben alle zwakkere mannetjes daar profijt van en heeft iedereen evenveel voedsel én toegang tot de vrouwtjes. Dat helpende gedrag is een vorm van altruïsme dat kan ontstaan door moraal en is bepalend voor de mens. Dankzij altruïsme helpen we elkaar maar het is waarschijnlijk ook de oorzaak van oorlogen. Daarnaast waren de mannetjes van de lagere rang heel attent en wisten ze de vrouwtjes met voedsel aan zich te binden.

4. Vechten of paren

Waarom je tijd besteden aan vechten voor een vrouwtje als je in die tijd ook een vrouwtje kan versieren? Dat dachten de mannetjes van de lagere rang volgens Sergey Gravilets . Een seksuele revolutie zou kunnen zijn ontstaan doordat de mannetjes van een lagere rang voor de vrouwtjes gingen zorgen en zich met haar voortplantte. Een lager mannetje geeft haar eten en zorgt voor haar. En welk vrouwtje wil dat nou niet? De vrouwtjes kozen voor het mannetje dat haar verzorgde. En hoe trouwer het vrouwtje hoe zorgzamer hij werd en vice versa. Uiteindelijk krijg je zo een groep met zorgende mannetjes en trouwe vrouwtjes. Nog een voordeel van monogamie is dat niet alleen de vader helpt met het verzorgen van voedsel voor de kinderen, maar dat ook zijn familie helpt met opvoeden.

 5. Samen opvoeden

Onze kinderen hebben door hun relatief grote hersenen, die veel energie nodig hebben, en hun lange hulpeloosheid heel veel zorg nodig. En daarbij is het fijn als we hulp krijgen bij het grootbrengen van ons kroost. Leuk als opa, oma en andere familie van beide kanten ons komt helpen. Maar dan wil je als hulpje wel graag weten dat het ook familie van je is. Want het is zeer menselijk dat je je familie eerder helpt dan een ‘vreemde’. Bij een monogame relatie weet je zeker van wie de kinderen zijn. Ook hebben de kinderen een grotere kans om te overleven als pappa ook meehelpt. De mens is dus een coöperatieve opvoeder en volgens meerdere onderzoeken is aangetoond dat deze manier van opvoeden altijd monogamie als oorsprong heeft. , maar…….

OF TOCH NIET MONOGAAM??? 

dat kan ook in een polygame relatie, tenminste als de man meerdere vrouwen heeft. De vrouw krijgt het kind, dus weet je zeker wie de moeder is en de man heeft meerdere vrouwen en weet dus (vrijwel) zeker dat hij de vader is. Als een vrouw meerdere mannen heeft weet je niet wie de vader is. Dat menen de wetenschappers die twijfelen aan de monogamie als oorzaak van gezamenlijk opvoeden bij de mens. Het helpen met de opvoeding van de vader is een gevolg van monogamie en niet de oorzaak. Deze onderzoekers zijn niet de enige die monogamie betwijfelen. Volgens onderzoekers van de universiteit van Oxford is de mens maar voor een deel monogaam.

We zijn deels monogaam

Is de mens van tegenwoordig monogaam? Nee en ja, de helft van ons is monogaam en de andere helft niet. Mannen zijn iets losbandiger dan de vrouwen. Dat concluderen wetenschappers van de universiteit van Oxford. Zij ondervroegen 575 mannen en vrouwen over hun liefdesleven. Van de mannen had 57% meerdere kortstondige relaties (niet per se tegelijk) en 43% was monogaam en had een langere relatie. Van de vrouwen was 53% monogaam. Is de mens dan beide? Of zitten we ertussen in? Dat komt ook naar voren als we kijken naar de anatomische kenmerken van monogamie.

Anatomische kenmerken van monogamie:

• Hoe polygamer de soort hoe meer verschil zit tussen het mannetje en het vrouwtje. De mannetjes zijn groter dan de vrouwtjes omdat ze moeten vechten. Het verschil tussen de seksen bij de mens is kleiner geworden met de tijd. Maar dat kan ook komen omdat de mens door zijn intelligentie andere manieren heeft gevonden om te wedijveren.
• De grootte van de ballen..Bij polygame soorten hebben de mannetjes in verhouding met het lichaam grotere ballen omdat het sperma moet concurreren met ander sperma waardoor dus meer zaad nodig is. De mens heeft relatief kleine ballen. Ze zijn kleiner dan die van de polygame chimpansee, maar wel groter dan andere monogame soorten.
• Verborgen ovulatie. Bij onze vrouwtjes zie je niet wanneer ze ovuleren, zoals bij de chimpansees waar de vulva helemaal rood en opgezwollen is. Daardoor zou bij de mens het mannetje altijd bij hetzelfde vrouwtje blijven om zoveel mogelijk te paren en de kans vergroten om haar te bevruchten. Maar verborgen ovulatie komt ook bij andere polygame soorten voor en hoeft dus niet per se een teken van monogamie te zijn.

 Monogaamachtig

OK…..De meningen verschillen dus. Misschien moeten we kijken naar het verschil tussen seksueel en sociaal monogaam. Het feit dat alle mannetjes met de vrouwtjes mochten paren, zoals besproken in punt 1,2,3,4, betekent nog niet dat we seksueel monogaam werden. Het sluit vreemdgaan niet uit. Maar toch zijn we sociaal monogaam want we vormen wel paartjes en voeden onze kinderen samen op. ‘We zijn niet de enige soorten die paartjes vormen maar toch vreemdgaan’,  zegt evolutiebioloog David P. Barash in zijn boek  ‘The Myth of Monogamy’. Zo gaat zelfs de trouwe tortelduif wel eens vreemd. Misschien zijn we niet geheel monogaan maar  gewoon monogaamachtig……

Guusje Hoek